Od kilku miesięcy działamy w ramach koalicji Kobiety Przeciwko Ubóstwu Energetycznemu. Stworzyłyśmy manifest, w którym zwracamy się do polityków i polityczek o natychmiastowe podjęcie działań mających na celu zakończenie problemu ubóstwa energetycznego w Polsce. 

O koalicji

Nasze działania wspiera European Climate Foundation. W skład koalicji wchodzą m.in. przedstawicielki organizacji feministycznych, działających na rzecz klimatu i sprawiedliwej transformacji, badaczki naukowe. Nasze prace oparłyśmy o raport Instytutu Badań Strukturalnych, który został stworzony na bazie badań GUS z 2021 oraz wywiadów z osobami dotkniętymi ubóstwem energetycznym. Za nami wiele spotkań, podczas których na podstawie swoich doświadczeń i wiedzy, stworzyłyśmy kierowany do polityczek i polityków manifest. W maju ukazał się on w portalu next.gazeta.pl. Rozmowy na temat ubóstwa energetycznego były również tematami trzech odcinków podcastu Cafe Akcja. Przed nami kolejne działania, o których z pewnością niedługo będziemy informować. Ale czego, o ubóstwie energetycznym, dowiadujemy się z raportu?

Czym jest ubóstwo energetyczne?

Ubóstwo energetyczne to sytuacja, w której niskie zarobki nie pozwalają opłacić wysokich rachunków za energię, a stan mieszkań lub domów nie pozwala na podstawowy komfort i ciepło. Wg danych GUS z 2021 ok. 3 mln gospodarstw domowych jest prowadzonych przez samotnie mieszkającą kobietę lub matkę, która sprawuje nad kimś opiekę. Wśród tych gospodarstw 350 tysięcy, czyli 12% doświadcza problemu ubóstwa energetycznego (Raport IBS, 2023).

Ryzyko ubóstwa energetycznego jest tym większe, im większe są wymagania energetyczne i potrzeby. Np. kiedy ktoś z domowników jest chory albo w domu są małe dzieci.

Ubóstwo energetyczne wpływa na obniżenie jakości życia, naraża na utratę zdrowia nie tylko przez przebywanie w niedogrzanych, wilgotnych pomieszczeniach, ale powoduje długotrwały stres i pogarsza stan psychiczny. To również wycofanie z życia społecznego, wykluczenie. Badania mówią, że dla każdego mieszkańca gospodarstwa domowego doświadczenie ubóstwa jest czymś zupełnie innym. Dlatego rozróżnienie płci w badaniu doświadczenia i skali ubóstwa energetycznego pozwala przedstawić specyfikę tego zjawiska.

Kim są kobiety, które zmagają się z problemem ubóstwa energetycznego?

80% kobiet doświadczających ubóstwa energetycznego to kobiety starsze, mieszkające samotnie. Dla 84% kobiet w ubóstwie energetycznym podstawowym źródłem dochodów jest emerytura, renta lub inne świadczenia. Pozostałe 16% kobiet utrzymuje się z pracy zarobkowej. Ryzyko ubóstwa energetycznego występuje u osób o niskich dochodach, które utrzymują się ze źródeł niezarobkowych.

W Polsce ryzyko zajścia tego zjawiska wśród kobiet (bardziej niż wśród mężczyzn) wynika z takich względów jak:

  1. Występowanie luki płacowej – niższe płace, niskie płace w ciężkiej pracy fizycznej, nieodpłatna praca opiekuńcza, niskie oczekiwania płacowe oraz większa awersja do ryzyka i negocjacji.
  2. Konstrukcja systemu emerytalnego, ponieważ kobiety mają krótszy czas gromadzenia kapitału emerytalnego, a także mają przerwy na urlop macierzyński i opiekę nad dzieckiem.
  3. Czynnik demograficzny, czyli dłuższe trwanie życia kobiet niż mężczyzn.

Pora zakończyć problem ubóstwa energetycznego w Polsce!

Walkę z ubóstwem energetycznym należy podjąć natychmiast. Kolejna zima już spędza sen z powiek tysiącom kobiet, które (jak każda osoba w ubóstwie energetycznym) nie wyjdą z tego problemu same. Potrzebne są zmiany systemowe, dlatego tak ważne jest, by polityczki i politycy stworzyli realną strategię walki z ubóstwem energetycznym i podjęli/podjęły działania już teraz.
Raport IBS zakończony jest rekomendacjami, do których nawiązujemy również w manifeście. Są to m.in.:

  1. Pełne prefinansowanie inwestycji w ocieplanie budynków, wymianę źródeł ciepła i instalacji energetycznych w ramach istniejących programów termomodernizacyjnych.
  2. Stosowanie kryterium dochodowego w ramach doraźnych programów pomocowych.
  3. Inwestycje w budowę mieszkań komunalnych oraz modernizację i poprawę efektywności energetycznej istniejących zasobów.
  4. Rozwój alternatywnych form mieszkaniowych dla osób w kryzysie ubóstwa energetycznego.
  5. Trwała poprawa sytuacji kobiet w ubóstwie energetycznym wymaga także kompleksowych działań zmierzających do usuwania przejawów dyskryminacji na rynku pracy.
  6. Tworzenie formalnych i nieformalnych sieci wsparcia. Budowanie zaufania do instytucji pomocowych i państwa.

Pełną treść raportu, w której znajdują się wywiady w osobami zmagającymi się z problemem ubóstwa energetycznego, rekomendacje oraz dane statystyczne można znaleźć TU.